НАЯН НАҺАНАЙ НАНГИН ОЙ

Үри хүүгэдынь хайрата ибиигээ алтан ойгоорнь хани халуунаар амаршалаад, сэдьхэлэй hайхан үгэнүүдые бэлэглэбэ:

Хайрата манай ибиихэн, теэбии, элинсэг ибии — Валентина Батаевна!

80 наhанайтнай нангин ойгоор үнэн сэдьхэлhээнь, урин зулгы зүрхэнhөөнь амаршалнабди!

Нэн түрүүн бэетнай элүүр, сэдьхэлтнай сэлмэгхэн, hанаантнай амархан, юртэмсэ дайдын шэдитэ элшэ хүсэндэ хүртэжэ байхыетнай хүсэнэбди.

Танай наhанай дүршэл, байдалай шухала эрмэлзэл маанадта эгээн дээдын жэшээ болоно. Наян наhанайнгаа болзор соо яhала хатуу шэрүүндэ дайрагдаат. Тиигэбэшье, наhанай шалгалтануудые эрэлхэг зоригтойгоор, хүндэтэйгөөр алхажа гараат. Мүнөөдэр бидэн, наян наhанайтнай Ойн баярай үдэр үнэн зүрхэнhөөнь Танаа тааланабди, тэбэринэбди, Танаараа омогорхонобди!!!

Наранай элшэ туяа доро хододоо хүл хүнгэн, үндэр наhа наhалжа, удаан жаргал эдлэжэ, сэдьхэлдээ Үлзы жаргал бадаруулжа, зүрхэндөө Мүнхэ гэрэл туяаруулжа. Хүхюутэй, зугаатай hуухатнай болтогой! Ибиимнай мандаа ехэ хайратайт, дуратайбди Тандаа! Түрэhэн үдэрөөр! Ойн Баяраар!!!

Наян наhан гээшэ үндэр наhанай дабаан болоно ха юм даа. Валентина Батаевнагай наhанайнь зам янза бүриин байhан: орёо хүндэшье, хүгтэйшье, зол жаргалтайшье. Юрэдөө наhан соогоо юу үзөөгүй гэхэб! Хэдышье хүлгөөтэ сагай байдалда үншэн үрөөhэн үндыбэшье, өөрынгөө хүшөөр, ухаан бодолоороо наhанайнгаа харгын заяае олгоhон hайхан сагаан hанаатай, номгон дорюун зантай, сэбэр сэгсэ сэдьхэлтэй эхэнэр гэжэ хэлэхээр.

Валентина Батаевна «Багшын ажалай ветеран», 1942 оной февралиин 6-да Улаан-Үдэ хотодо түрэhэн намтартай. Ибиинь, Замбалова Сурум Батаевна, Хандыев Гомбожап Лопсонович нүхэртэйгөө Ахын хошуунай залуушуулай коммунис партиин гэшүүд боложо ороhон түрүү комсомолшуудай дэргэдэ байhан. Тоо, бэшэгтэ тон бэрхэ байhан дээрэhээ нютагайнгаа зониие үзэгтэ, бэшэгтэ hургадаг байгаа. Агууехэ дайн дажарай эхилхэдэ Гомбожап Лопсонович Эсэгэ оронооо хамгаалгын дайнда мордоод, ниислэл Москва хото хамгаалhан тулалдаанда хабаадажа байтараа дайсанай hомондо дайрагдажа ами наhаа алдаhан юм. Тиихэдэ Сурум Батаевна Улаан-Үдын оёдолой фабрикада хүдэлжэ байгаа. Эндээ хониной элдэгдэhэн арhаар дэгэлнүүдые, дулаан бээлэй, нэхы малгай гэхэ мэтэ юумэ оёжо фронтдо эльгээдэг байhан. Дайнай эхиндэ түрэhэн заахан Валя басаган бэшэ оёдолшодой үхибүүдүүдтэй адли ибиидээ hабыень зүү руунь шэглэжэ туhаа хүргэдэг байгаа. Энэнь оёдолыень шумгайлуулжа ехэ нүлөө үзүүлдэг байhан гэхэ.

Майн 9-эй Илалтын үдэрые ибиитэеэ фабрикадаа хүдэлжэ байхадаа угтаа. Тэрэ үдэр бүгэдэ ажалшадые ехэ таhалга соо суглуулжа Илалтын баярай үдэрэй митинг үнгэргөөд, тэндэ байhан үхибүүдтэ улаан үнгэтэй нэжээд томо, тон амтатай пряник тараажа үгэhые Валя басаганай hанаанда мартагдашагүй бүхөөр хадуугдажа абагдаhан байна. «Энэ ушар маанадай эгээл баярлаhан, хүхиhэн үдэр байhан», — гээд, мүнөө Валентина Батаевна hанан хөөрэдэг.

Тиигэжэ дайнай дүүрэhэн хойно Валентина Батаевна ибиитэеэ Бүрэн-Гол нютагаа бусаhан.

Валентина Батаевна эрдэм бэлигэй далай шудалхаяа түрүүшын алхам хэхэдээ, Шулуутай Талын эхин hургуулиин богоhо алхажа, гурбан жэлэй туршада эхин ангиин хэшээлэй ном бэшэгтэ эрхимээр hуража дүүргэhэн намтартай юм. Түрүүшын багшань болбол Татьяна Табинаевна Соскинова болоно. Һургуулида hураhан сагаа hанахадаа ехэтэ урмашан хөөрэхэ юм.

— Шулуутай Тала гэжэ hууринда эхин hургуулидаа hурахадаа, бидэн, «Улаан Шулуута» гэhэн хамтын ажахын Бүрэн-Гол, Алаг-Шулуун, Үлэнтэй гэхэ мэтэ hууринуудай айлай арбаад үхибүүд булта нэгэ заахан хамтын байрада байдаг байгаабди. Бидэ Самбялов Жамбал Дамбаевич, Сандаков Ким Халзанович, Соётова Ирина Бальжировна, Сандакова Галина Халзановна, Иванов Владимир Дашеевич гэгшэд сугтаа hураабди. Манда эдеэ хоол шанадаг тогоошоноор Найдан нагасамнай хүдэлхэл даа. Тиигээд Гур-Базар нагасын Галя мани хоёроо ехэ hайнаар аминдамнай эдеэлүүлдэг hэн. Галя намhаа хоёр анги доогуур hурадаг байhан юм.

«Улаан-Аха» гэhэн хамтын ажахын Хужар, Булаг ба бэшэ hууринай айлнуудай үхибүүдые баhал ондоо байрада аминдань байлгадаг ба өөhэдын тогоошонтой байха. Һуралсалайнгаа хажуугаар жэлэй бүхы найр нааданай болоходо уран харалгын, дуу хатарай бүлгэмдэ эдэбхитэйгээр хабаадагша hэмди. Үбэлынь, эртын хабар үнгэргэгдэдэг найрта маанадаа морин шарга дээрээ дулаагаар хубсалуулжа hуулгаад, арhан дэгэл, пулаад юумээр орёогоод дабаагаар Өөрлиг hуурин ерэжэ концерт наада харуулдаг hэмди. Харгыдаа дабаан дээрэ гараад, морёо байлгажа тогоошон Найдан нагасамнай маанадаа эдеэлүүлхэ, тиигээд саашаа замаа үргэлжэлүүлдэг байгаабди. Тиихэдэ баhал Алаг-Шулуун hууринда үнгэргэгдэдэг бүгэдэ найрта морин шаргаар ошожо уран концерт наадаа харуулдаг hэмдидаа. 4-хи анги Өөрлигой hургуулида ерэжэ үргэлжэлүүлhэнби — гээд, Валентина Батаевна хөөрэбэ.

Юрэдөө, эдир наhаяа үнгэргэhэн элинсэг хулинсагуудайнгаа нютаг сэдьхэлдээ ехэ дулаанаар дурдажа ябадаг.

Валя басаганай юhэн наhатай байхадань ибиинь хүндөөр үбшэлөөд, дэлхэйhээ хахасаhан юм. Үншэн үрөөhэн үлэhэн басага Найдан Жапхунаевна нагасань абажа байhан. hүүлдэ аймаг дотор үншэн үрөөhэн үлэhэн үхибүүдтэй хамта Хяагтын 3-хи интернат-hургуулиин байрада эльгээгдэжэ, hургуулияа үргэлжэлүүлжэ, эрхим сэгнэлтэтэйгээр дүүргээ. Арбан нэгэдэхи жэлээ Хяагтын нооhоор бүтээдэг бараанай hуралсалай hургуули фабрикын дэргэдэ hуража мэргэжэлэй 4-хи разрядай диплом абажа гараhан гэхэ. Тэрэ үедэ үншэн үхибүүдые арга эрхэгүй саашадаа ажалтай болоод ябахыень янза бүриин мэргэжэлдэ hургадаг байhан. Тиигээд Зэдын аймагай Дээдэ Ториин hургуулида эльгээгдэжэ, багшалха аргатайш гэгдээд, эхин ангиин багшаар томилогдожо, хоёр жэлэй хугасаа соо хүдэлжэ багшын ажалай зам эхилhэн байна. Һүүлээрнь түрэл Аха нютагаа ерээд, наhанайнгаа нүхэр Климент Дашеевич Тулуевтай золгожо, хуби заяагаа ниилүүлжэ, дээдын хүндэтэй айл боложо түбхинэhэн юм.

Тиигээд лэ саашанхи бүгэдэ ажалайнь намтар үхибүүдэй хүмүүжэлгын ажалтай нягта холбоотой болоhон. Наhан соогоо Орлигой дунда hургуулиин дэргэдэхи интнернадта үхибүүдэй хүмүүжүүлэгшээр, эхин ангиин багшаар ба hүүлэй наhанайнгаа амаралтада гараад, интернадай үхибүүдые hүниндөө харадаг hахигшаар ажаллаа. Ажалайнь намтарай стаж эрдэм гэгээрэлэй талаар хамта дээрээ 40-өөд жэлэй хугасааhаа бүридэдэг. Мүнөөшье Валентина Батаевна үндэр наhанай дабаан дээрэ гарабашье аша гушанартаа, зээнсэрнүүдтээ hуралсалдань заажа үгэжэ, туhаа хүргэжэ байдаг.

Клим Дашеевич нүхэртэйгөө табан тархай үхибүүдые түрэжэ үндылгэhэн. Мүнөө дээрээ олон тоото ашанартай, зээнэртэй, гушанартай болоод наян наhанай зол эдлэжэ, буянтай бурхатай ажаhууна.

Валентина Батаевна наhан соогоо дүй дүршэлтэйгөөр ажаллаад олон янзын шагналай тэмдэгүүдээр урмашуулагдаhан: «Эхын эрхэ II-хи шата», «Ажалай ветеран», «Буряад Уласта 90 жэл», «Ахын аймагта 75 жэл», «Ахын аймагата 80 жэл», «Дайнай үхибүүд», «профессор Соном Гомбоевич Дугаровай 100 жэлэй ой» г.м. ба хэдэн олон тоото хүндэлэлэй грамотануудаар, баярай бэшэгүүдээр шагнагдаа. Тэдэнэй дунда Буряад Уласай эрдэм гэгээрэлэй яаманай талаhаа ургажа ябаhан үхибүүдые эрхимээр hургаhанай ба хүмүүжүүлhэнэй түлөө гэhэн ба аймагай hуралсалай таhагай зүгhөө олон шагналнуудта хүртэhэн байна.

Наян наhанай үндэр дабаан дээрэ гараhан ушараар Валентина Батаевнае олон тоото ахадүүнэрынь амаршална.

Хүндэтэ манай эгэшэ, ахай, нагаса, абгай Валентина Батаевна!

Танаа 80 наhа дабаhан алтан ойгоортнай үнэн зүрхэнhөөнь хани халуунаар амаршалаад, үреэлэй hайхан үгэнүүдые баглаа сэсэг мэтэ дээрэ үргэн баринабди!

Аглаг номин дэлхэй дээрэ

Багшын нангин ажалтай ябаат...

Олон хүүгэдые хүмүүжүүлжэ

Үргэн ехэ харгы замда гаргаат,

Наhанай нүхэр Клим хурайхатай

Табан тархай хүүгэдые түрэжэ

«Гарынь ганзагада, хүлынь дүрөөдэ» хүргэжэ,

Олон аша гушанараа хараха золтой төөдэй ябанат,

Үргэн hайхан нютагтаа үри хүүгэдээрээ омогорхожо,

сэсэг набша шэнги бадаржа,

Үнэр баян ажаhуунат!

Үдэр бүри үреэлэй hайханиие шагнажа,

Үгын, эдеэнэй, унтариин зөөлэниие эдлэжэ, олон тоото ахадүүнэрэйнгөө дүхэриг соо жаргажа,

Орон нютагайнгаа эзэдэй

Орхилтогүй сахюусан доро

Олон удаан жэлдэ омог дорюун ябахатнай болтогой!