Эхымнай заяаhан хэлэн

Түрэлхи хэлэн дээрээ харилсажа, уянгата дуунуудай аялга шагнажа, тоонто нютагайнгаа хүрьhэндэ зүрхэ сэдьхэлээ дулаасуулжа ябахада ямар ехэ жаргал гээшэб! Мүнөө шэнэ сагта Интернет холбооной бүхы дэлхэйе бүhэлөөд байхада, эдир залуушуулнай уянгаяа орхижо, угаа шуналтайгаар компьютер руу шэглэшэбэ гү гэжэ hанахаар. Юундэб гэхэдэ, ганса Интернет баринхай, үгэ хэлэнэйнгээ баялигые, оршон тойрон байhан байдалые ойлгохоо болинхой гэхэдэ алдуу болохогүй. үсөөн тоото буряад зон ород хэлэнэй нүлөөдэ абтагдан, өөрынгөө шэнжэ шанар алдажа байна гээд хэлэмээр. Ургажа ябаhан залуушуулаа, илангаяа hая hургуулида ошохо хүүгэдые оршон тойрон байдалдань – гэртэнь, сэсэрлигтэнь буряад сэдьхэлтэйгээр хүмүүжүүлхэ зорилго гэртэхин урдаа табиха еhотой гэжэ hанагдана. Зарим үхибүүдэй түрэлхид ондоо зоной ёhо заншалаар заншал хэжэ, ондоо арадай хэлээр hаналаа хубаалдажа, элинсэг хулинсагайнгаа сахижа ябаhан hургаал заабаринуудые мэдэхэгүй, эжы, абадаа, инаг нүхэртөө түрэлхи хэлэн дээрээ сэдьхэлэй нангин үгэнүүдые хэлэжэ шадахагүй хүүгэдые хүмүүжүүлнэ. Гэбэшье, тоонто буусаяа алталха, хэн, юун гээшэбши, хаанаhаа эхитэйбши, уг изагуураа мэдэхэ гүш гэhэн асуудалда харюусажа шадаха залуушуулнай биил зандаа ааб даа.

Буряад хэлэ дэлгэрүүлгын хубилалта хэхэ саг үнинэй ерэнхэй. Минии hанамжаар, бүхы буряад яhатанай үхибүүдтэ заабол түрэлхи хэлыень эхин hургуулиhаа үзүүлхэ; hаянай хотын зарим дэлгүүрнүүдтэ («Абсолют», «За рулем» г.м.), зониие хангадаг ниитэ зургаануудта (банк, почто г.м.) олоной анхарха гаршагуудые буряадаар үлгэнхэй. Харгынуудай захаар нютаг нугын нэрэнүүдые баhал хоёр хэлэн дээрэ бэшэхэ зэргэтэй. Иимэрхүү гү, али ондоошье ажалнуудай hаяар эмхидхэгдээгүй hаа, түрэл хэлэеэ алдахаяа байнабди, нэрэ hүлдэмнайшье юун болохоб. Эхынгээ заяаhан хэлэ мартаhан, соелоо худхаhан, шэнжынь алдаhан арад болохо еhогүйбди. Ганса хэшээлнүүдэй хүсөөр буряад хэлэндэ hургахамнай худал юм ааб даа. Тиимэhээ мүнөө үеын үндыжэ байhан хүүгэдтэ бултадаа барандаа түрэл буряад арадайнгаа еhо заншалые наринаар сахижа, түрэл хэлэеэ үргэжэ, уг гарбалаа уhанда хаянгүй, аба эжынгээ нэрые нэрлүүлжэ, арад зоноо, түрэhэн дайдаяа суурхуулжа ябая гэжэ уряалжа байнаб! Урданай hайхан түүхэ соелтой түрэлхи хэлэеэ, саашанхи үенүүдтэ бүтэн түгэс дамжуулхамнай болтогой! Минии hанахада, үри хүүгэдэймнай сэдьхэл зүрхэнэйнь оеорто элинсэг хулинсагаймнай ошохон байхал еhотой.

«Түрэлхи хэлэнэйнгээ» хүсөөр хүн бүхэжэдэг, далижадаг, арад түмэнэйнгөө түүхэ домогые, абари зангые, оюун ухаанайнь баялигые бэедээ шэнгээн абадаг», — гэжэ ородой агууехэ багша К.Д. Ушинский хэлэhэн юм. Түрэл хэлэн дээрээ аялга дуунуудай нарин хүбшэргэйе мэдэрэн, тоонто нютагайнгаа хүрьhэндэ зүрхэ сэдьхэлээ дулаасуулан ябаhан хүн хэзээдэшье сэхэ харгыhаа хазагайрхагүйл даа.