УГ ИЗАГУУРАА МАРТАНГүЙ...

Тиигэбэшье, сагай хубилалтанууд дулдыдахадаа уг изагуурай сууряанhаа эхиеэ абана ха юм даа. Мүнөө хүн зоной «нойрhоо hэриhэн» шэнги hанаан бодолынь тад ондоогоор шэбшэдэг болоо. Хүн бүхэн элинсэг хулинсагуудайнгаа ёhо заншал hэргээжэ, шүтэжэ, үргэжэ али болохо үйлэ хэрэгэй гарахада уг гарбалдаа хандажа мүргэхэ, хэрэгээ бүтээдэг заншалтай болонхой. Тиихэдэ, хүн бүхэнэй элинсэг хулинсаг өөр өөрын угаа дамжуулха, үри hадаhадтаа — уг изагуурайнгаа түүхэ аман үгөөр дамжуулдаг байhан гэжэ мэдэнэбди. Харин, мүн баhал зарим угайхид түүхэеэ дамжуулаагүй ушар тохёолдодог байhаниинь халаглахаар, тэдэнэй үри hадаhад тэрээн тушаа мэдэхэ янза бүриин арга боломжо бэдэрдэг гэжэ ойлгонобди.

Манай эсэгын ибиин элинсэг хулинсагууд хоршод угайнгаа түүхэ баримта алдангүй мүнөө үе болотор дамжуулhандань бидэ ехэтэ омогорходогбди. Илангаяа, Эрэн гэжэ нэрэтэй үндэhэнэймнай эгээ үндэр хулинсаг, Монголой ехэ Үндэр гэгээн Занабазар хубилгаанда ошожо хандаhан тушаа түүхэ домог Соном Гомбоевич Дугаров Баяр хүбүүндээ дамжуулhаниинь «Сутра мгновений» гэжэ хэблэл соогоо дурдаhан юм. Үндэр гэгээн хэлэхэдээ, Дарма хүбүүнэйнь үри hадаhад соо олон эрдэмтэй, бэшэгтэй хүнүүд байха гэжэ зууршалhан гэхэ. Үнэхөөрөөшье, Эрэнэй үри hадаhад соо урдахи зуун жэлнүүд соо олон эрдэмтэй, бэрхэ лама санаартан байhан. Тэдэнэй дунда Хэрэн hууринда түрүүшын ехэ дасан бодхооhон ехэ бэлиг шадабаритай, эрдэмтэй Таршагар гэгээн ламхай болоно. Энэ ламбагай тухай ехэ hонин домогуудые курорт Аршанай дасанай шэрээтэ Даша Шаглахаев бүтээhэн ном соогоо бэшэhэн байха юм. Эгээл тэрэ Буддын шажанай дэлгэржэ байха үедэ Хоршод угhаа тараашад ном сударта hуража ехэ гэлэн, гэбшэ, габжа зиндаада хүртэжэ Хэрэнэйшье, Ахыншье, бэшэшье дасануудта албаяа хэжэ байhан. Тэдэнэй дунда уран зурааша, уран дархан ламанар олон байгаа. Мүнөөшье Ахын олон айлнуудта байhан, тэдэнэй бүтээhэн бурханай таг шэрээнүүд гэршэлдэг. hүүлшын хоридохи зуун жэлэй үедэ түрэhэн ехэ эрдэмтэйшүүлэй нэгэн Соном Гомбоевич Дугаров болоно. Үнэн дээрээ «Успажинов» гэhэн омогтой ябаха байгаа. Харин хүлгөөтэ сагай хамалган, хардалганай үедэ Гомбо-Жаб Дугарович Успажинов — эсэгэнь худалаар хардагдажа тушаагдаhан юм. Тиигээд үбгэн таабайнгаа нэрээр «Дугаров» болоhон, «Гомбо-Жаб» нэрэhээнь обогынь «Гомбоевич» болгоhон гэхэ. Уридшалан хэлэхэдэ, «Успаажин» гэжэ нэрэ ямар удхатайб гэжэ hонирхоходомнай, Баяр Сономович хэлэхэдээ, энэ хадаа «Спаажин» гэжэ түгэд нэрэ болоно, харин оршуулгань мэдэгдэнэгүй гээ. Буряад маягаар дуулдахадаа «У» үзэг нэмэгдэшэhэн байhаниинь үнэн гэжэ хэлэлтэй.

Соном Гомбоевич Дугаров 1920 оной ноябриин 15-да Хужар тосхондо түрэhэн намтартай. Ехэ hүбэлгэн ухаатай байhандаа, эрдэм бэшэгээ дээшэлүүлжэ Эрхүүгэй дээдын багшын hургуули дүүргээд, бүхы наhанайнгаа ажалай намтар эрдэм hуралсалтай нягтаар холбоо. Түрэhэн тоонто Аха нютагтаашье, Буряад оронойнгоо олон аймагуудай hургуулиин дэргэдэ хүтэлбэрилэгшээршье ажаллаhан. Буряад АССР-эй Эрдэм гэгээрэлэй яаманда министрээр хүдэлжэ байха үедөө эрдэмтэдэй диссертаци хамгаалжа, эрдэм гэгээрэлэй дээдэ эрдэмтэн болоhон юм. Зуугаад дээдэ эрдэмэй статьяануудые бэшээ, 6 нэгэ удхатай шэнжэлэл ном гаргуулаа. Юрэдөө, ехэл абьяас бэлигтэй хүн байhан гээд хэлэдэг. Шүлэг зохёоходоо адли тэгшэ буряад, ород хэлэн дээрэ бэшэдэг байhан. Хажуугаарнь, зураг зураха дуратай байhан гээд гэртэхэниинь хэлэдэг. Тэрэ бэлиг шадабаринь булта үхибүүдтэньшье, ашанартаншье хүртэhэн байна гээд хэлэлтэй. Тиихэдэ, Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ hургуулиин бүридэлдэ эхин классай hуралсалай факультет байгуулжа, кафедрын түрүүшын даагшаар хүдэлөө.

Соном Гомбоевич Дугаров хадаа Аха нютагhаа гараhан түрүүшын профессор, эрдэм гэгээрэлэй министр, дээдэ эрдэмтэн, РСФСР-эй габьяата багша болоно гэжэ тэмдэглэлтэй. 2020 оной ноябриин 15-да түрэhөөр 100 жэлэй ойтойнь дашарамдуулан Буряадай гүрэнэй университет Соном Гомбоевичын байгуулhан hурган хүмүүжүүлгын эрдэмэй эхин ба hургуулиин урдахи хүмүүжэлгын кафедра 2020-2021 онуудые ойн баяр ёhололой жэлнүүд гээд соносхоhон байна.

Хужар hайхан тоонто нютагтань оршодог профессор С.Г. Дугаровай нэрэмжэтэ Бүрэнголой дунда hургуулиин профкомой дарга Данута Андреевна Самбаева профессор Соном Гомбоевич Дугаровай түрэhөөр 100 жэлэй ойн баярта зорюулhан шагналай тэмдэг (медаль) бүтээе гэhэн мэдүүлэл оруулжа, Баяр Сономовичтэй hаналаа хубаалдаhан юм. Энэнь зүбшөөгдэжэ, саашанхи бэелүүлэгдэхэ саарhанай талаарнь Бүрэнголой хүдөөгэй захиргаанай толгойлогшо Туяна Анатольевна Самбялова хамhалдаа. Тиигэжэ, хэлсэжэ байжа уридшалан хэдэг зурагыень бүтээhэн байнаб. Зурагайм бүтээлгэдэ Баяр Сономович Дугаров, Илья Ринчинович Ринчинов ба Долгор Раднаевна Замбалова гэгшэд өөhэдынгөө hанал бодолоор хубаалдажа туhалhандань баярые хүргэнэб.

Шагналай тэмдэгэй бэелүүлэгдэхэдэнь аймагай захиргаанай толгойлогшо Матвей Валентинович Мадасов захиргаанай зүгhөө мүнгэн туhаламжаар хангаа, гэхэтэй хамта Бүрэнголой hургуулиин администраци, манай Успаажинтанай ахадүүнэр ба Соном Гомбоевичын үри үхибүүд гэр бүлөөрөө булта мүнгэн туhаламжа оруулhан юм. Саашадаа, Соном Гомбоевич Дугаровай ээлжээтэ ойн баярайнь жэлдэ энэ шагналай тэмдэг заншалта болохо гээд хараалагдана. Тус шагналай тэмдэг ямар зондо үгтэгдэхэб гээд асуудал гарахадаа Барунголой эхин hургуулинууд: Шулуутай Тала, Хужар, Алаг-Шулуунда хүдэлhэн багшанарта, ажалшадта, Бүрэнголой hургуулида олон жэл багшаар, ажалшанаар хүдэлhэн, hургуулиин дэргэдэ байhан үхибүүдэй интернадта хүдэлhэн, багшын ажалай ветерануудта, hургуулиин ажалшадта, Бүрэнголhоо гарбалтай дээдын эрдэмтэдтэ, hургуулияа суурхуулжа ябаhан шабинарта, аймагай hургуулинуудта ажаллаhан, хүдэлжэ байhан багшанарта ба Бүрэнголой дунда hургуули бариhан, туhалhан, түhөө түсэбэй зураг табиhан г.м. хубитаяа оруулhан түрүүшын зуун хүнүүд шагналай тэмдэгтэ хүртэжэ урмашуулагдаха золтой болоно. Иимэ ехэ ажал бүтээгдэhэн гэхээр.

Соном Гомбоевичын хүбүүн Баяр Сономович эсэгэдээл адли эрдэм бэшэгтэй болоhон. Буряадай арадай поэт, түүхын эрдэмэй кандидат, эрдэм шэнжэлэлгын доктор, уран зохёолшон, оршуулагша, этнограф, уран шүлэгшэн, ИМБТ СО РАН-ай ударидагша эрдэмтэ ажаллагша, уран зохёолой ба соёлой талаар Буряад ороной гүрэнэй шангай лауреат болоhон намтартай. hүүлшынь суглуулбари, шүлэгүүдэй ном «Последний кочевник» гэжэ нэрэтэйгээр 2021 оной июнь hарада хэблэлдэ гараhан байна. Энэ ном соонь арадай дунда эгээл мэдээжэ болоhон шүлэгүүд орогдоо. Янза бүриин маягаар бэшэгдэн бүтээгдэhэн шүлэгүүд гэхээр. Удхыень хэлэбэл: түүхэдэ ба философидо хамаатай мүрнүүд, инаг дуранда зорюулhан уянгата шүлэгүүдэй түүбэри, арад зоной угай hүлдэдэ, дэлхэй дээрэ хүн түрэлтэнэй ажамидаралай байдал тухай г.м. тухай суглуулбари ном болоно. Баяр Сономовичын олон шүлэгүүдынь хальмаг, монгол, буряад хэлэн дээрэ оршуулагдаhан гээд тэмдэглэлтэй. Өөрөөшье байд гээд шүлэгүүдээ буряад хэлэн дээрээ оршуулжа туршадаг. «Хаан Уула» гэжэ буряадаар бэшэhэн шүлэгөө ирагуу гоёор, сээжээр уншаха ехэ дуратай юм. Бүхы дээрээ 15 гаран суглуулбари шүлэгүүдэй ном хэблүүлhэн. Ганса 2018 ондо «Сага сансары», «Тэнгрианские песни», «Монголжон» гэhэн гурбан суглуулбари шүлэгүүдэй ном хэблэлдэ гаргаhан байна.

Тиихэдэ, Баяр Сономовичын аяар Америкэ гүрэнэй Нью-Йорк хотодо байрлажа, Нэгэдэhэн Үндэhэтэнэй байгуулалгада (ООН) ажалладаг одхон басаган Есуна дүрбэн жэлэй хугасаа соо гэртээ ерээгүй байhанаа ерэхэдээ, элинсэг хулинсагуудайнгаа отог эрьежэ ерээд ошохо гэhэн hанаа бодол табиhан байна. Хариин газарта ябахадаа, буряад хүн арга эрхэгүй уг изагуураа мартангүй, зальбаржа, хандажа ябахада, бүхы талаараа ажал хэрэгшье урагшатай, бэе лагшаншье элдэб үбшэнhөө хамгаалагданхай шэнги байдаг ха юм даа. Тиимэрхүү удхатайгаар, уг изагуурайнгаа үзэсхэлэн тоонто нютаг руу аян замаа үргэлжэлүүлээ. Хужар hайхан нютагай Гурбан Хайрханай хормойдо оршодог Гэсэр Богдо хаанай hүмэдэ эсэгэ басаган хоёр ба баран бүгэдөөрөө гаража бурхандаа зальбараад, манай Хоршод угhаа тараhан үри hадаhанай хүбүүн Самбу Цыреновые урижа, элинсэг хулинсагуудайнгаа hүлдэдэ үргэлэй ехэ шухала хэрэг бүтээлгэбэбди. Тоонто нютагтаа ерэhэн хадаа Гэсэрэй hүмэдэ ойрохоно бурьялжа байгаад, газар дороhоо соробхилон гарадаг булагай аршаанhаа хүртэбэд. Юрэдөө, Улаан-Аха нютагнай аршаан булагаар тон баян юм гээд бултанда мэдээжэ. Хужарай эгээл мэдээжэ аршаан болбол «Мори баряаша» болоно. Урдандаа манай абгай Алтан-Гэрэл Дугарович Успажинов лама санаартан байhан, энэ аршаан дээрэ өөрынгөө хүшэ шадалаар субарга бодхооhон байгаа. Харин гүрэн түрын засагай hэлгэлдэжэ, лама санаартаниие хамалганда абаашажа захалхадань, обор hанаатан тэрэ субаргые мухарюулжа хаяа юм гээд Баяр Сономович ном соогоо тэмдэглэhэн байдаг. Удаань баран бүгэдөөрөө «Мори баряаша» аршаанайнгаа эхиндэ гаража аршаанhаань хүртөөд, доронь ошожо булта аршаанда орообди.

Есуна Нэгэдэhэн Үндэhэтэнэй байгуулалгада ажалладаг хадаа улас түрын байдалые шэнжэлдэг, туhа хүргэдэг талаар ажал эрхилдэг, ябаhан газартаа хүн зоной ажабайдал хаража, hуража, шэнжэлжэ ябаhан ааб даа. Энээн тухай иигэжэ бэшэнэ:

— «Түрэhэн нютагтаа минии амаралтын үдэрнүүд үнгэрбэ. Шэнжэлхэ ухаанай экспедицимнай hайн дүүрээ. hанаhан хэрэгнай бүтөө. Нэгэ hара соо 15 аймагаар ябажа, манай Буряад ороной hайхан байгаали хаража, нютагайнгаа зоноор уулзажа, сэдьхэлээрээ хубаалдажа, ёhо заншалаа улам саашаа үзэжэ, Буддын шажанай түүхэеэ hайнаар ойлгожо, 25 дасануудта болон субаргануудта мүргөөбди. Зам харгымнай ута байгаашье (5,000 км) hаа, түргэн үнгэршөө. Экспедициин hүүлээр эжы абатаяа Байгал далайда ошожо, hайн амаржа хүсөө абаабди. Тиигээд Улаан-Үдэдэ номой санда Буряад ороной түлөө оролдодог ухаатай, нэгэ бодолтой, урагшаа hанаатай залуу сэхээтнүүдтэй hонин уулзалга болоо.

Аляа хүхын дуун урин дуудаад,

Аян холоhоо ерээб шамдаа.

Анхан түрэhэн талам шэнээр

Аршаан сүршэжэ бэеым жэгнээл.

Дуутайхан суутайхан

Тоонто нютаг.

Зүрхэнэйм охин,

Зүүдэнэйм эхин

Дуулим Буряадайм тоонто нютаг», — гээд, энэ удхашанартай дуунай мүрнүүдээр Есуна hанамжаяа дүүргэнэ.

(авторай бэшэгэй дүрим хубилагдаагүй)

Есуна Нью-Йорк хотодоо, сүлөөтэй сагтаа уян hайхан, түрэл буряад хэлэеэ шудалжа, буряадаараа зугаалжа, бэшэжэ hуража байна. Багшань-Үбэр Монголой буряад хэлэ бэшэгэй багша. Үнэн дээрээ, Есуна буряад хэлэ хаанашье үзөөгүй, гансал ородоор зугаалдаг байhан юм. Мүнөө тиихэдэ маанадhаа үлүүгээр уhан буряад, сэбэр хэлэн дээрэ нэгэшье ород үгэ холингүй хөөрэлдэжэ, зугаалжа байхадань, бидэнэр ехэ омогорхонобди. Саашадаа, монгол хэлэ баhал шудалха эрмэлзэлтэйб гэжэ мэдүүлнэ. Мүнөө дээрээ Есуна долоон хэлэ бэшэг шудалжа, хаанашье ябахадаа, ямаршье яhатантай зугаалдаха аргатай болоод ябана. Эсэгэдээл адли абьяас бэлигтэй Есуна 26 наhандаа Кембриджин университедэй философиин эрдэмэй доктор гэhэн нэрэ зэргэ хамгаалаа. Баhал хэдэн олон статьяа бэшээ, ном бэшээ. Мүнөө эсэгэдээ ехэ туhатай болоод ябана. «Эсэгэтэеэ хамта Чингис хаанай уг изагуурай эхи табиhан Алан-Гуа эхэ тухай үгүүлэл бэшээбди», гээд мэдүүлнэ. Юрэдөө, Есуна хадаа, энэ дэлхэй дээрэхи олониитын бүлгэмдэ, гэр бүлэдэ хамаатай эхэнэр хүнэй уялга тушаа ехэ анхаралаа табидаг, олоной дунда хөөрэлдөө үнгэргэдэг, шэнжэлэлэй ажал ябуулгадаг, үзэдэг юм гээд хэлэхээр.

Саашань хэлэхэ болбол, Аха hайхан нютагтаа ерэhэн хадань, hонирхолтой, удхашанартай уулзалгануудые Хужарай соёлой байшан соо, Бүрэнголой захиргаанай толгойлогшо Туяна Анатольевна Самбялова, баhал манай түрэл болодог, нютагай зонтой эрхилжэ, Баяр Сономович ба Есуна Баировнагай гараар, профессор Соном Гомбоевич Дугаровай түрэhөөр 100 жэлэй баяр ёhололой ойдо зорюулжа бүтээhэн шагналай тэмдэгүүдые (медаль) үндэр наhатан Шарлай Шултымович Будаев, Должид Доржеевна Галсанова, Юлия Чимитовна Самаева, Бүрэнголой hургуулида хубитаяа оруулhан эрхэтэндэ: Елизавета Лопсоновна Цыбикова, Ульяна Владимировна Гармаева, Содном Владимирович Шарастепанов баран бүгэдэндэ зүүлгэбэ.

Хойто үдэрынь Хужар тойрон экскурси хэхэдээ, Аха нютагай эгээл гоё hургуулиин байшан гээд тоологдодог, профессор Соном Гомбоевич Дугаровай нэрэмжэтэ Бүрэнголой юрэнхы дунда hургуули соо удхашанартай уулзалга эрхилжэ, Баяр Сономович «Последний кочевник» гэжэ hая хэблэлдэ гараhан шэнэ номоо ба «Гурбан онтохонууд» гэhэн ород, буряад хэлэн дээрэ бэшээтэй Александра Дугарова — дүү басаганайнгаа ном бэлэг болгон hургуулида бэлэглэбэ. Александра Сономовна арбаад экземпляр номой сангуудта бэлэглэхыень Баяр ахайдаа үгэhэн байhан. Энэ уулзалга дээрэ тушаалдаhан Өөрлигой дунда hургуулиин хүтэлбэрилэгшэ Баяр Дашеевич Шарастепановта баhал «Гурбан отнохонууд» гэhэн ном hургуулиингаа номой санда дамжуулхыень бэлэглээ. Тиигээд, профессор Соном Гомбоевич Дугаровай түрэhөөр 100 жэлэй ойн баярта зорюулhан шагналай тэмдэгүүдые hургуулиин директор Гэрэлма Батоевна Данута Андреевна хоёр Баяр Сономович, Есуна Баировнада ба Хужарай үхибүүдэй сэсэрлигтэ олон жэл хүдэлжэ байhан Ирина Валерьевна Дыржиновада зүүлгэбэд. Уулзалгын түгэсэхэдэ, hургуули соогуур экскурси хэхэдээ, нэгэ таhалга соо байгуулhан профессор Соном Гомбоевичто зорюулhан ехэ баян, анхарал татама музейдэ орообди. Соном Гомбоевичын абажа ябаhан хэрэгсэл зүйлнүүд ба амжалтануудайнь дансанууд, өөрынь баримта бэшэг, үнэншэлгэнүүд ба шагналнууд г.м. фотозурагууд дүүрэн музейдэ үгтөөтэй байна. Сагтаа, эдэ мэтэ юумэнүүдые Соном Гомбоевичын наhанайнь нүхэр хүндэтэ Евгения Дармаевна Дугарова бэлэг болгон дамжуулхадань, музейн даагша Данута Андреевна Самбаева иимэ гоё музей эмхидхэhэн юм. Соном таабайдань зорюулагдаhан музейдэ Есуна аша басаганиинь түрүүшынхиеэ орожо ехэл hонирхон хаража, сэдьхэлээ ханажа баярлаа.

Тиигээд, hая баригдаhан шэб шэнэ барилдаанай найман ханатай гэр (юрта) соо орожо хараабди. Ехэл гоё уужам hорилдохо, барилдаха гэр байна. hургуулиин дэргэдэ баряад байдаг үгэрсэ, помидор ургуулдаг теплица hургуулиин ажахы эрхилэгшэ, ажалдаа бэрхэ эхэнэр Алла Владимировна Галсанова харуулжа, ехэ амтатай үгэрсэдэ хүртэжэ, ама хүрэhэндөө баярые хүргэнэбди.

Хужар нютагhаань Өөрлиг тээшээ зүдхэн, Монголжон гэжэ алдаршаhан нэрэтэй уужам арюун hуурин дүтэлжэ, Баяр Сономовичэмнай суута шүлэгөө уран гоёор урадхаажа мэдэбэ. Монголжоной уулын хормойдо табигдаhан hасаран ламбагайда зорюулhан субаргые гороолоод байhан юhэн модондо зальбараад, субаргадаа мүргөөд, Ногоон Дара Эхэ бурханда гаража мүргөөбди, тала дайдаяа шэртээбди. Аюша хадаг дэлгээтэй байhан шэнги харагдадаг Аха голоо hонирхон байжа адаглаабди. Иигэжэ аяншалан Өөрлигтоо ерээбди.

Нүгөөдэрынь айлшаднай Өөрлигой хоёр дасанда ошожо мүргөөд, үзөөд Норбо, Баяр шэрээтэнэртэй уулзажа хөөрэлдөө үнгэргэhэн юм. Гэбэшье, Есунатай хамта Энэдхэг гүрэнэй Гоман дасанда 13 жэл соо hуралсалаа дээшэлүүлжэ байhан Алдар гэжэ гэбшэ зиндаатай лама машинаараа жолоошон боложо ерэлсэhэн юм. Алдар хүбүүн Есунада Буддын шажанай hургаал тайлбарилжа, ойлгуулжа байдаг багшань болоно. Өөрынь талаhаа Есуна Гоман дасанда бурханай номдо hуража байhан 15 буряад хүбуүүдые ехэ дэмжэжэ, мүнгэн талаар туhалжа байдаг, ехэл нангин уялга дүүргэнэ гэхэдэ болоно. Мүнөө Алдар лама хилэ гараха зүбшөөрэлөө hунгаагаад эрдэмээ үргэлжэлүүлхэеэ бусаха, харин үшөө гурбан жэл hураад габжа зиндаатай болохоор хэлэнэ. Алдар гэбшын тоонто нютагынь Агын тойрогой Могойто hуурин болоно. Аха hайхан нютагта ерэлсэhэндээ ехэ баяртай ябанаб гээ. Манай нютагай оршон тойрон үндэр ехэ орьёл хабсагай уулануудые хаража hонирхобо. Ага тоонтотоёо зэргэсүүлхэдынь, тад ондоо байгаалитай нютагууд байхаhаа гадна, буряад нютагуудай эгээл хоёр холо үзүүрнүүд болоно гээд тэмдэглэнэ.

Удаань, Өөрлигой хүүгэдэй номой сангай байшан соо нютагай зонтой, ахадүүнэрээрээ уулзалга үнгэргэхэдээ, номой санда (эрхилэгшэ Ольга Захаровна Торпинкеева) Баяр Сономович «Гурбан онтохонууд» гэжэ Александра Дугаровагай ном бэлэг болгон барюулаа. Тиихэдэ, Есуна баhал «Звезда кочевницы: в гармонии между Востоком и Западом» гэhэн 2017 ондо хэблүүлhэн өөрынгөө ном бэлэглээ. Хажуугаарнь, профессор Соном Гомбоевич Дугаровай түрэhөөр 100 жэлэй баяр ойдо зорюулагдаhан шагналай тэмдэгүүдээр уригдаhан ажалай ветеран Елена Дамбаевна Данцаранова, Долгор Замбалова, Виктория Наханцакова, Оюндари Дыржинова гэгшэд Баяр Сономович Есуна хоёрой гарhаа тэмдэгээр шагнагдаа. hүүлдэнь, нэгэ бага экскурси Өөрлигой гол дундахи «Арбат» дээгүүр хээд, шэнэ тодхогдоhон бэе тамирай hорилгын хэрэгсэлнүүдые туршаабди. Айлшаднай Өөрлиг түбэй шэнэлэгдэhэн, шэг шарайн хубилалта хаража, ехэ баярлаа. Илангаяа, Өөрлигые тойроод байhан оршолонгые ажаглаха «Смотровая площадка» дээрэ гаража экскурси хээбди. Энэ үдэрөөр аяншалгамнай дүүрэжэ гэртээ хариха сагынь дүтэлөө hэн. Ябаха үдэрынь, ибии талаараа Хоршод угhаа тараhан Илья Ринчинович Ринчинов Елена Ламожаповна хани нүхэртэйгөө ерэжэ уулзаhан юм. Илья Ринчинович Бүрэнголой дунда hургуули бариха түhөө зураг түсэб бүтээhэн ба байрынь газар заажа үгэhэн түүхэтэ хүн болоно. Тиимэhээ, Баяр Сономович Есуна хоёр Илья Ринчиновичдэ баяр баясхаланиие үреэгээд, профессор Соном Гомбоевич Дугаровай түрэhөөр 100 жэлэй ойн баярта зорюулhан шагналай тэмдэг зүүлгэбэд. Гэбэшье, Аха тоонто нютагтаа ерэжэ дүрбэн үдэрэй туршада Баяр Сономович Есуна хоёрнай яhала олон ахадүүнэрээрээ уулзабад, танилсабад. Уулзаhан хүн бүхэниинь хүндэлжэ бэлэг сэлэгшье барибад. Гэхэтэй хамта, хадата орон нютагтаа ябахадаа, тунгалаг сэбэр агаараар амилжа, аршаан булаг шэнги Аха голой уhаар ундалжа, үндэр хада уулаhаа хүсэ шадал абажа, үдхэн шэнэhэн тайгаhаа элүүр энхын хүшэ бэедээ шэнгээжэ абаа ха юм даа.

Есуна гэртээ хүрөөд бэшэнэ:

— «Би түрэл hайхан Аха нютагта ошожо ерээб. Минии хайрата хүгшын абын Соном Гомбоевич тоонто нютаг болохо Хужир тосхондо хүрээд, Гурбан Хайрхан хада уулада мүргөөд, Гэсэрэй hүмэе хараад, профессор С.Г. Дугаров нэрэмжэтэ Бүрэнголой hургуулида удхатай уулзалгада хабаадалсаад, олон түрэлхинүүд болон нютагаархидтай уулзаад, хүндын дээжэдэ хүртөөд, үнеэгээ hаажа абаад, сэдьхэл ехэ hайхан уужам болоо... Тиигээд Орликто хоёр гоё дасануудта ошожо мүргөөд, номой санда hонин хөөрэлдөөн болоо. Эрхим хүндэтэ ахадүүнэр, нютагаархид, бүхы Ахын арад зондоо үнэн зүрхэнhөө баяр хүргэнэб».

(авторай бэшэгэй дүрим хубилагдаагүй)

Эндэ нэгэ зааха нэмэлтэ хэлэхэмни. Есуна ехэл морин дээрэ hуужа үзэхөө hанаа, теэд номгон морин олдоогүй. Тиимэhээ, hанааниинь нэгэ бага дутуу ябаа. Теэд, яахабши даа, дахин ерэхэдээ hуужа туршанааб даа.

Тиигээд, ахадүүнэртээ тобшохоноор дуулгахаа hананаб. Хужар тоонтодоо байхадаа Есунамнай, Хоршод угайнгаа hалбааржаниие хараад, ном болгожо гаргуулхаб гэhэн hанамжа оруулаа. Тиимэhээ, тэрэ саарhан дээрэ бэшээтэй мянга гаран хүнүүдэй нэрэ компьютер дээрэ бэшэжэ, электронно түхэл оруулжа Есунэдээ эльгээхэб. Номой бүтэхэдэ, Хоршод угhаа тараhан үри hадаhад өөр өөрын уг гарбалай hарбаалжантай болохо аргатай болоно.

Саашадаа, Баир Сономович, Есуна, Алдар лама гурбанай харгы зам арюун сэбэр, ябаhан газартаа урагшатай, ажал хүдэлмэридөө амжалтатай, эрдэм бэлигээ улам дээшэлжэ, олон нүхэд hүүдэртэй, золтой, жаргалтай ябахыень хүсэе!