Меню
16+

Газета «Аха», издается с 13 июля 1944 года

05.09.2016 11:02 Понедельник
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!
Выпуск 38 от 02.09.2016 г.

Наhаараа мал ажалда

Автор: О. Балданова

Монголжонhоо холо бэшэ Малар hууринда «Улаан-Шарза» колхозой hүнэй-товарна фермэ урдандаа байгаа юм. Тус фермэдэ 10 гаран hаалишад, хүн бүхэн 20-ёод hаалиин үнеэтэй, hү hаалияа  элбэг дэлбэгээр hаажа, сүсэгээ, тоhо ба бэшэшье сагаан эдеэгээ дэлгэрүүлэн hуудаг hэн. Тоолон хэлэхэ болоо hаа: Балжид Ошорова, Дулма, Даря Галсановтан, Сүрэн Налханова, Дулма Дамшаева, Дулма Шагдурова, Дулмажаб Хайдакова, Дулма Мандагаева, Сэбэгсүрен Дамшаева гэгшэд hэн бэзэ.

Бүхы наhаараа мал ажалда хүдэлhэн, дээрэ дурсагдаhан hаалишадай нэгэн Дулма Лопсоновна Мандагаева тухай энэ зураглал соогоо дурдахамни.

Бүри залуухан Дулма басаган Дэндэп Мандагаевтай хуби заяагаа ниилүүлжэ, олон үхибүүдэй эжы абанар боложо, ана мана жарган hуухадань Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайн эхилжэ, ажабайдалынь hам сохёо. Дэндэб хүбүүн Баруун фронт мордожо, эрэлхэг зоригтойгоор дайлалдан байтараа, дайсанай hомондо дайрагдажа, 1943 ондо холын газарай шорой дэрлэн, энэ дэлхэйтэеэ хахасаа бэлэй.

Багахан үхибүүдээрээ үлэhэн  Дулма бүхы хүсэеэ элсүүлэн, хамсыгаа шаман, ажалдаа шармайн оробо. Нэн түрүүн Шарза hууринда хонишоноор ажаллаа. Энэ ажалдаа нилеэн амжалта туйлан байтарынь, колхозой правлени Маларай hаалиин фермэдэ хүдэлхэ болгобо. Дээрэ дурсагдаhан нүхэдөөрөө hү hаали элбэгээр hаажа, тоhоёо Монголжондо асаржа, тоhоной эзэн болохо завхоздо тушаадаг болобод. Тиихэдэ завхозоор Дүбжэр Бадмаевич Жамбалов хүдэлжэ, тоhыень шарлуулжа, ехэ боошхонууд соо хэжэ, гүрэн түрэдэ тушаадаг байгаа.

hүүл шэнээндэ Дулма Лопсоновна hангай жалгын hаалишан боложо, хайнаг, монгол үүлтэрэй үнеэдые hаажа, ажал хэрэгээрээ алдаршан, Москва ВДНХ-да оло дахин ошоhон, хүндэлэлэй грамотанууд, медаль үбсүү сээжыень шэмээ бэлэй. Агууехэ Совет гүрэмнай ажалша зоноо дэмжэдэг, орден медальда хүртүүлхэ, түлөөhэгүй путевкоор холын городуудта, амарха санатори г.м. эльгээдэг байгаа.

Дулма Лопсоновнагай дүү хүбүүн Алексей Лопсонович Мункоев дайнай томо тулалдаанай нэгэн Курск ба Орел городуудые сүлөөлгэдэ эрэлхэг зоригтойгоор тэмсээ. Нютагаймнай үшөө нэгэн сэрэгшэн Сэбэг Пурбоевич Патархеев энэ тулалдаанай дүлэн соогуур ябаа. Дайсанаа даража, нютагаа бусаhан хүбүүднай ажахын hалбаринуудта, колхоздоо нилээд туhатайгаар хубитаяа оруулаа. Хүндэтэ амаралтада гаратараа ой модоной харуулшанаар худэлhэн юм Долгор Чимитовна нүхэртэеэ олон үри хүүгэдтэй, аша зээнэртэй баян дэлгэр айл байгаал даа. Тэдэнэй аха _____ гэлэн ламбагай Монголhоо ерэжэ, Ивалгын дасанда уригдажа, ехэ эрдэмтэн, бэрхэ лама гэжэ үргэн буряад орон соогоо суурхаа юм.

Дулма теэбиин басагад Даря Роза хоёр багшанар, Ешэ дүүниинь колхозой түрүүлэгшээр, парторгоор үни удаан хүдэлөө. Галя, Валя, Лида, Субан ба одхон хүбүүн Мунхэ ажахын hалбаринуудта худэлжэ, нэрэтэй солотой ябаhан байна. Сономжап Хайдаковтой (нютагайнь таабай) айл бүлэ боложо, энэ олон үхибүүдые хүл дээрэнь  гаргажа шадаа. Валентина булад мориной жолоошон боложо, Аха нютагай хүндэ хүшэр харгы нилеэд hиилээ. Валентина, Гомбо Тапхаровтанай хубуун Дамба Саяанай даргаар hунгагдажа, хам гэмээр ажалдаа хандана. Нютагай хүгжэлтэдэ хубитаяа hайтар оруулха бэзэ гэжэ найдагдана. Лидия Лопсоновнагай басаган Артемида багша мэргэжэлтэй, ургажа ябаhан залуу мэргэжэлтэн. Одхон хубуун Мунхэ Лопсонович Мария Михайловна нухэртэеэ гостиница барижа, холоhоо ерэhэн айлшадые угтан, дулаан байраар хангадаг юм. Тэдэнэй саашанхи хараа түсэбүүд ехэ, бултыень бэелүүлжэ шадаха гээд найдая.

Энэ ажалша бэрхэ, бүхы наhаяа мал ажалда зорюулhан, юрын буряад эхэнэр нэрэтэй солотой ябажа, ажалай жолоо шадамар бэрхээр шудалhан, ажалаа табан хургандал адли мэдэхэ, ехэ ажалша, зоримгой эхэнэр ябаhан юм. Наян наhанайнгаа ойе нэрэтэй солотойгоор угтажа, 90 наhандаа бурханай орондо ороhон гэхэ.

Аша зээнэрээ, гуша дүшэеэ үхэhэн, үхибүүдтэй туhатай теэбии hүүлэй үедэ Манзагай hууринда байра түхеэрээд тэндээ нилеэд удаан hуугаа. Мүнөө тэндэ Евдокия Алексеевна наhанайнгаа амаралтада гараад, эмсынгөө малаар аша зээнэрээ тэдхэлсэн hуудаг юм. Баян дэлгэр, hайн hайхан сэдьхэлтэй хүн дэ даа манай Евдокия Алексеевна Мункоева. 

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи.