Буряад дуунуудай алтан сэсэрлиг

Аглаг үндэр Ахада энэ hайндэртэ hургуули, хүүгэдэй сэсэрлиг бүхэндэ түрэл хэлэн дээрээ   hонирхолтой мероприятинууд үнгэргэгдэнэ. hургуулиин шабинар болон ехэ зонойшье дунда  диктант алдуугүй  бэшэлгээр, тоонто нютагайнгаа тогтоhоорнь 75 жэлэй ойдо зорюулагдаhан уран найруулга бэшэлгээр, шүлэг уран уншалгаар мүрысөөнүүд үнгэрөө. hаяын үдэрнүүдтэ, жэшээнь, Орлигой дунда hургуулида буряад хэлэн дээрэ класс бγхэнhөө hурагша эжытэйгээ гү, али абатаяа  «Хоер мүшэд» гэhэн дуунай мүрысөөндэ хабаадаха. «Буряад зоной хубсаhан», «Буряад эдеэн», «Υльгэр домогто минии нютаг — Аха» гэhэн hайн реклама-ролик табижа шадаhан мүрысөө, 9-11-дэхи ангинуу-дай дунда «Юун? Хаана? Хэзээ?» гэhэн ухаан бодолоо гүйлгэхэ мүрысөө үнгэргэхээр хараалагдаатай байна. Профессор С.Г. Дугаровай нэрэмжэтэ Бүрэнголой дунда  hургуулида болон  бэшэшье эмхинүүд соо үглөө бүри 5 минутын туршада буряад хэлэн дээрэ шүлэг ун-шаад гү, хөөрэлдөө хээд, ажалаа үргэлжэлүүлнэд. Дурдагдаhан hургуулиин бэлигтэй шабинар «Эдир Будамшуу» гэhэн уласхоорондын, «Зархайн шэдитэ үльгэрнүүд» гэhэн хүүгэдэй театральна студиин республиканска  мүрысөөнүүдтэ тон амжалтатай хабаадаа. Октябрь hара дүүрэтэр түсэбэй еhоор хэхэ ажалнууд бии, буряад хэлэ бэшэгэй, хүгжэмэй багшанар ажалаа урагшатай ябуулха.

Энэ жэл «Буряад хэлэнэй hара» гэhэн найрнай онсото илгаран үнгэржэ байна гэхэдэ, алдуу болохогүй. Октябриин 21-дэ аймагай соёлой байшан соо  «Антология бурятской детской песни» гэhэн номой автор, Россиин болон Буряад Республикын соёл болбосоролой габьяата ажалшан Михаил Бадмаевич Хубриков ерээд, номойнгоо презентацида хабаадажа, найрыемнай шэмэглээ. Номой презентацитай суг hургуулиин hурагшадай дунда шүлэг уранаар уншаха  мүрысөө  аймагай эрдэм гэгээрэлэй Управлениин ажалшад үнгэргэбэ. 

Хүндэтэ айлшан Михаил Бадмаевич заха холын Захаамин тоонтотой. Тамирай, түүхын, хүгжэмэй багшаар Ехэ-Сахирай дунда hургуулида 2003 он болотор, наhанайнгаа амаралтада гаратараа ажаллаа. 45 жэлэй туршада хүгжэмдэ анхаралаа хандуулжа, фольклорно ансамбль hургуулидаа бии болгоод, хүүгэдээр ажаллаhан байна.

«Хүүгэдэй буряад дуунуудай антологи» гэhэн хүндэтэ айлшанай бүхы наhанайнь ажал  соел болбосоролой министерствын, манай аймагай мүнгэнэй туhаламжаар «Республиканская типография» гэhэн хэблэлдэ гараа.

Дуун гээшэ арад зоной ажабайдалда аргагүй хэрэгтэй зүйл мγн. Мүнөө үедэ, буряад арадай үндэhэн хэлэеэ мартажа байhан  сагта дуунай үүргэ ехэ гэжэ хэлэлтэй. Буряад арадай алтан жасада ороhон дуунуудай энэ суглуулбари – арадай соелой баялиг болоно. Ном соо дурдагдаhан дуунууд ургажа ябаа болон ехэшье зондо хүмүүжүүлгын үүргэтэй.

hургуулиин урда үеhөө  үедэ ургажа ябаа хүүгэдээ хүмүүжүүлхын тула  шабинараа уран hайханда, шэмэглэлдэ hургаха зорилго байна. Тиимэhээ хүүгэдэй сэсэрлиг соо, hургуулинуудта болон бэшэшье зондо энэ Антологи аргагүй хэрэгтэй. Элинсэгүүдэйнгээ баялиг дээрэ үндэhэлhэн соел болбосоролой   үзэсхэлэн хадаа хүнэй, илангаяа үхибүүдэй саашадаа дотороо хүгжэлтэдэнь үрэ дүнтэй. Михаил Бадмаевич буряад арадтаа, хүгжэмэй багшанарта сэгнэшэгүй бэлэг баряа.

Аймаг соо энэ ном hургуули бүхэнэй, хүдөө талын  номой санда үгтэгдэнхэй. Энэ ном 3 хубиhаа бүридэнэ: хүүгэдэй сэсэрлигтэ ябадаг эдиршүүлэй сээжэлдэхэ, шагнаха дуунууд, арадай дуунууд үгтэнхэй байха юм. Илангаяа автор арбаад гаран дуунуудта хүгжэмыень найруулhан байна. Бэшэ хоер хубинь 1-дэхи классhаа 11-дэхи класс хүрэтэр шабинарта дуу- лаха дуунууд дурдагданхай. Иимэ үргэн зорилготой ном манай Буряад орондо үгы бшуу даа. Эдир багаhаа буряад дуунуудаа дуулажа ябабал, хүн ехэ болоодшье мартахагүйл даа.

Энэ ном хүгжэмэй багшанарта, соелой ажалшадта, түрэлхидтэ, байгаа арад зондо зохид: нэгэ доро үхибүүдэй наhаарнь  тааруулжа дуулаха дуунууд ноототоео үгтэнхэй байха юм. 

21-эй үдэр хүндэтэ айлшан аймагай гулваагай орлогшо М.В. Мадасовтай уулзаа. Орлигой дунда hургуулиин ехэ классуудай hурагшадаар, аймагай  хүүгэдэй сэсэрлигэй хүмүүжүүлэгшэдээр уулзалга, аймагай буряад хэлэ бэшэгэй, хүгжэмэй багшадаар түхэреэн шэрээ эмхидхэгдээ. Уулзалганууд тон hонирхолтой үнгэрөө, айлшанда олон асуудал шабинар, багшанар табяа. Михаил Бадмаевич буряад хэлэеэ үшөө оролдожо хүгжөөхэ, эдир наhанhаань хүгжэмэй талаар зүбөөр hургаха тухай хэлэбэ.

Айлшан соёлой олон объектнүүдые, «Солнышко» хүүгэдэй сэсэрлигтэ ошожо хараа, зоноор хөөрэлдөө, объект бүхэниие ехэ гоёшоогоо.

«Хүүгэдэй буряад дуунуудай антологи» гэhэн презентаци олоной hонирхол татаа гэжэ хэлэхэдэ, алдуу болохогүй. Хүндэтэ айлшанда тайзан дээрэhээ аймагай захиргаанай зүгhөө гулваагай орлогшо А.И. Ринчинов Баярай бэшэг барюулаа, соел болбосоролой Управлениин дарга Д.Ц. Литвинцева, Орлигой дунда hургуулиин буряад хэлэнэй багша М.Н. Самбялова баярай үгэнүүдые хэлэбэд. Энэ найрай 2-дохи хуби шүлэг уранаар уншалгын  «Түрэл Буряад ороноо түүрээн, дуулан магтанаб» гэhэн мүрысөөн болоо. Бэрхэ бэлэдхэлтэй, бэлигтэй 23 hурагшад хабаадаба. Жюридэ hууhан зондо али нэгыень шэлэжэ, илагшадай нэрэ олгохо гээшэ тон хүндэ байгаа. Энээн тушаа ондоодоо статья бэшэгдэхэ гэжэ таанадаа найдуулая.

Энэ ехэ ажал hургуулиин хүтэлбэрилэгшэдэй, буряад хэлэ бэшэг, хүгжэм заадаг  багшанарай, соел болбосоролой ажалшадай туhаламжаар тон эдэбхитэй, урагшатай үнгэрөө. Тиимэhээ та бүгэдэндөө баярые хүргөөд, ажалдатнай үшөө ехэ амжалта хүсэе.

Буряад хэлэн дээрээ хөөрэлдэжэ, буряад дуугаа дуулажа, хатараа хатаржа ябая!