Меню
16+

Газета «Аха», издается с 13 июля 1944 года

09.12.2013 23:11 Понедельник
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!
Выпуск 62 от 06.12.2013 г.

Россиин Буддын шажанай заншалта сангха

Автор: Октябрина Ошорова
Орлигой дунда hургуулиин буряад хэлэ бэшэгэй багша
2013 оной ноябриин 9, 10-да «Ерээдүй сагай буряад хэлэнэй урасхал» гэhэн Уласхоорондын буряад хэлэнэй хуралдаан Ивалгын дасанай Буддын шажанай Ехэ hургуулиин байшанда Хуралай танхим соо үнгэрөө. Энэ хуралдаанай гол ажал хадаа буряад монгол угсаатанай үеhөө үедэ дамжуулhан хэлэеэ хосороонгүй, яажа, ямар аргаар залуу үетэндөө “улаан бургааhадтаа”дамжуулхамнайб г. м. олон асуудалнууд табигдаhан байна.

1-дэхи үдэр (ноябриин 9-дэ) Россиин Буддын шажантанай заншалта Сангхын XXIV Бандида Хамба лама Дамба Аюшеев Буряад хэлэндэ зорюулhан хуралаа амаршалгын үгөөр нээгээ. Буряад Республикын Арадай Хуралай депутат Цыбиков А.Д., Россиин эрдэмэй академиин Сибириин таhагай монгол арадууд, буддын шажан болон Түбэдые шэнжэлгын институдай эрдэмтэн, филологиин эрдэмэй кандидат Цыренов Б.Д., хари гүрэнэй түлөөлэгшэ-хуушан монгол бэшэгэй багша Дондоков Б.М., Ц. Шойжинимаев — арадай дуушан. г.м. бусад хабаадагшад өөрынгөө hанамжа хэлээ hэн.
Бүхы дээрээ 300-гаад хүн сугларжа, ганса Буряад Республикэhээ бэшэ, харин Монголой, Агын ба Усть-Ордагай түлөөлэгшэд хабаадаhан байна. Ахын аймагhаа Ошоров Мунко-Жаргал Николаевич — Улаан-Удэ хотодо Ахын аймагай захиргаанай түлөөлэгшэ, Аха нютагай хадаша — Патархеев Будажап Степанович — бидэ гурбан хабаадаабди.
2-дохи үдэртөө (ноябриин 10-да) 3 hалбари болон хубааржа, ажалаа үргэлжэлүүлээбди.
1-дэхи hалбари- Буряад-Монгол хэлэнэй болохо түсэб ба хүгжэлтэ — ударидагша Цыренов Б.Д. (эрдэмтэн), Дондоков Б.М. — хуушан монгол бэшэгэй багша.
2-дохи hалбари- Буряад хэлэн ба ниигэм- ударидагша Дид Хамба лама Очиров Д.Д., Дашеева Г.Х. — “Байгал” сэтгүүлэй редактор, Буряад арадай уран шүлэгшэ.
3-дахи hалбари –Буряад хэлэн ба гүрэн – ударидагша Арадай хуралай депутат Доржиев В.П., Хэрэнэй дасанай Шэрээтэ лама Базаров Б.А. гэгшэд энэ hалбаринуудаар хүдэлмэри үнгэргөө.
Нэрэ томьеогой, нютаг нютагай словарьнуудые бүтээхэ,нарин сахигшадые (корректорнууд) hургажа гаргаха, сэсэрлигүүдтэ буряад хэлэнэй хэшээлнүүдые зааха, харгы, газар, уhанай нэрэнүүдые буряадшалан бэшэхэ г.м. олон тогтоол ба шиидхэбэринууд гаргагдаа. Энэ бага хурал жэл бүхэн үнгэргэгдэхэ гэжэ хэлсэhэн байна.
Би өөрөөн “Буряад хэлэн ба ниигэм” гэhэн hалбарида хабаадажа иимэ удхатай элидхэл бэлдэhэн байнаб. Тобшохоноор хөөрэжэ үгэhүү.
Ямаршье яhанай, ямаршье шажанай, алишье гүрэнэй эрхэтэн байбашье, хүн бүхэндэ нэгэ адлихан мэдэрэл байдаг.Түрэhэн тоонто, түрэл арад, түрэлхи хэлэн гэhэн ойлгосонууд хүнэй сэдьхэлэй бай-гуулалтада голынь болоно гэхэдэ алдуу бэшэ.
Угсаата зон соогоо эльгэлэн үндыhэн үхибүүн уhан соогоо зоргоороо тэнжэhэн жараахайдал адли урма баяртай, сэдьхэл дүүрэн хүгжэдэг. Харин холо харида гү, али хэлэн дээрээ хөөрэлдэдэггүй оршондо ургаhан хүүгэд элhэн дээрэ хаягдаhан загаhад мэтэ өөрын эрхэгүйгөөр, гол эрхэеэ хаhагдан, хоерой хоорондо төөринэ ха юм. Тиимын тулада, буряад хэлэн дээрээ хөөрэлдэхэеэ болижо, уг гарбалаа, еhо заншалаа мартажа, одоол хоерой хоорондо төөрихэеэ байнабди.
Буряад хэлэмнай саашадаа хайшан гэжэ хүгжэхэ гээшэб гэhэн бодолдо хирэ хирэ болоод лэ хандадагби. Хайшан гээ hаамнай, буряад хэлэмнай олон зоной хөөрэлдөөнэй хэлэн болохо гээшэб?
Би өөрөө буряад хэлэ бэшэгэй багшаб. 4 жэлэй хугасаа соо багшалжа байхадаа, арадайнгаа баян хэлэтэйнь, аман зохеолтойнь танилсуулхаhаа гадна, түрэhэн нютагтаа дуратай, байгаалияа hайхашаан, гоешоон үдэhэн хүн голой уhа бузарлахаяа сээрхэхэ, ан амитадые шубуу шонхор сохом хюдахагүйл аабза гэжэ найдан хүмүүжүүлхэеэ, урда сагhаа нааша элинсэгүүдэйнгээ тахиhан, hүзэглэhэн хада уулануудай, газар дайдын эзэдтэ хүндэтэйгөөр хандажа, нютагайнгаа баялигые улам хүгжөөхын тухай али бүхы хүсэ шадалаа гаргадагби, оролдодогби. Юртэмсэ дэлхэйн нюрууда түрэhэн хүн бүхэнэй хэтын үеhөө сахижа ябаhан зан заншалаа хүндэлжэ, хүн түрэлтэн, hайхан бодолтой байжа, тоонто нютагаа, Эхэ байгаалиингаа баялигые нангинаар сахижа ябаа болбол, түрэл арадайнгаа еhо заншал, түрэл хэлэеэ мартангүй хүгжөөхэбди гэжэ hананаб.
Үндэhэнэйнгөө хэлэ хүгжөөхын тула, гансашье буряад хэлэнэй багшанар бэшэ, харин манай засаг зургаанай түлөөлэгшэд, тон ехэ оролдолго гаргаха еhотойшье, уялгатайшье гэжэ хэлэлтэй.
Тиигэбэшье гэлэй, бидэ, багшанар, Бурхан шажанай сахюусад мэтэ, “Байгалай уhандал, арюун тунгалаг” буряад хэлэеэ аршалан ябаха уялгатайбди.
Балшар наhанhаа эхэ эсэгынгээ дали доро хүн болон үндыжэ, мүнөө өөрөөн гурбан баатар хүбүүдэй эжы болоод байхадаа, түрэлхидэйм хэлэhэн hургаалнуудые hанан, hанан ябадагби. “Аха хүнтнай аха мэтэ байг”, Аха дүүнэр эбтэй hаа, абдар алтаншье хэрэггүй” гэдэгтэл, аха дүүнэр мэтэ эблэржэ, түрэл буряад хэлэеэ хүгжөөе. Гансашье гэртээ түрэл хэлэн дээрээ хөөрэлдэхэhөө гадна буряад номуудаа уншая, Эхэ байгаалиингаа баялиг сахия. Би буряад хэлэнэй багшанартай хамта түрэл хэлэнэйнгээ түлөө оролдожо ябаhандаа омогорхоноб.
Урданай hайхан түүхэ соелтой, түрэлхи хэлэеэ саашанхи үенүүдтэ бүтэн түгэс дамжуулхамнай болтогой!

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи.